Wat is je legitieme portie en hoe kun je hier aanspraak op maken?

Heb je wel eens gehoord van een legitieme portie? Misschien hou jij je bezig met erfrecht, of ben je benieuwd hoe het eigenlijk met de financiën zit als één van je ouders overlijdt. In dit artikel leggen we je graag uit wat een legitieme portie nou eigenlijk is, en hoe je hier aanspraak op kunt maken. Er komt namelijk best wat kijken bij het aanspraak maken op de legitieme portie: goed om te weten wat je moet doen als je jouw legitieme portie op wilt eisen, dus.

Wat is je legitieme portie?

Je legitieme portie is je recht op een minimaal deel uit de erfenis van je ouders. Een erfenis is alle bezittingen van een overleden persoon, min de schulden van deze persoon. De legitieme portie is dat minimale deel: een bepaald geldbedrag, het is nooit een huis of bepaalde spullen. De legitieme portie wordt ook wel legitieme of het wettelijk erfdeel genoemd. Als kind van ouders heb je altijd recht op een bepaald gedeelte van wat je ouders achtergelaten als zij komen te overlijden. Dat is bij de wet zo vastgelegd om elk kind te beschermen. In bepaalde situaties kan het zo zijn dat je niet in het testament van je moeder of vader staat, omdat zij bijvoorbeeld geen testament hadden opgesteld of omdat:

Je bent onterfd door je ouders

In Nederland kun je als kind onterfd worden. Dat klinkt misschien als iets uit de Middeleeuwen, maar het kan voorkomen dat een van je ouders je niet in zijn of haar testament willen hebben, door bijvoorbeeld een ruzie. Als je bent onterfd door je ouders, krijg je door je legitieme portie toch een bedrag als je ouders komen te overlijden. Je legitieme portie in zo´n situatie het recht op een deel uit de erfenis van je ouder, ook als jij niet bent opgenomen in het testament. Als ouder kun je er dus door de wet nooit voor zorgen dat je kind helemaal niets uit je nalatenschap krijgt.

Je de erfenis van je ouders hebt verworpen

Het kan ook zo zijn dat jij een erfenis hebt verworpen. Dat wil zeggen: je neemt de erfenis niet aan. Dat kan bijvoorbeeld omdat een van je ouders veel schulden had of door andere financiële of persoonlijke redenen. In zulke situaties kun je nog steeds recht hebben op je legitieme portie: een deel uit het nalatenschap van je ouders, zonder dat je de gehele erfenis hebt aangenomen.

Bescherming door de overheid

In Nederland heb je als kind dus altijd recht op een legitieme portie uit het nalatenschap van je ouders. Dit is bij de wet zo geregeld, omdat de overheid op deze manier kinderen wil beschermen. Het maakt niet uit hoe de relatie tussen ouder en kind is: het kind kan altijd aanspraak maken op de legitieme portie. Ook als diegene geen erfgenaam is ontvangt hij of zij dus altijd een geldbedrag als de ouder komt te overlijden – als diegene daar natuurlijk aanspraak op maakt, want dat gaat niet automatisch.

Hoe hoog is je legitieme portie?

Hoe hoog die legitieme portie dan is, heeft met verschillende zaken te maken. De overheid rekent de hoogte van de legitieme portie als volgt uit: als de helft van de waarde van de erfenis in een geldbedrag, als de ouder geen testament zou hebben. Als iemand geen testament opmaakt, wordt de erfenis verdeelt onder de erfgenamen of in lastige gevallen een speciale executeur die helpt met de verdeling. Het kan ook zo zijn dat je niet in het testament van je ouder bent opgenomen, omdat je onterft bent. Je zult bij het aanspraak maken op je legitieme portie de helft krijgen van diegene die wel een erfgenaam is.

Een legitieme portie kan nooit bestaan uit spullen of onroerend goed, maar is altijd een geldbedrag. Het precieze bedrag wordt berekend door de andere erfgenamen of de executeur. Als jij wilt weten hoe een bepaald bedrag tot stand is gekomen, heb jij altijd recht om te horen hoe het geldbedrag is uitgerekend en hoef je nooit akkoord te gaan met bepaalde voorwaarden rondom de legitieme portie – jij hebt hier als kind immers altijd recht op.

De hoogte van de legitieme portie voor en na 2003

De regels voor het opeisen van de legitieme portie zijn na 2003 veranderd vanuit de overheid. Voor 2003 was het zo dat de hoogte van de legitieme portie afhankelijk was van het aantal kinderen dat de overleden ouder achterliet. Stel, je was enig kind, dan was de legitieme portie de helft. Als je een broer of zus had was de legitieme portie twee derde. Sinds 2003 is het altijd zo dat de legitieme portie de helft van de erfenis bedraagt in een geldbedrag. Je hoeft het deel dus niet meer uit te rekenen aan de hand van het aantal broers en zussen die je hebt. Voor 2003 was je altijd erfgenaam als één van de ouders kwam te overlijden, na 2003 ben je geen erfgenaam als je niet in het testament van je ouders bent opgenomen.

Wie mag er eigenlijk aanspraak maken op een legitieme portie?

Niet iedereen kan zomaar aanspraak maken op de legitieme portie. Alleen kinderen kunnen aanspraak maken op de legitieme portie bij het overlijden van de eigen ouder. Degene die aanspraak doet op de legitieme portie wordt een legitimaris genoemd – je bent dan een soort schuldeiser van de nalatenschap van je ouders. Je bent geen erfgenaam, want je hebt als legitimaris andere rechten dan erfgenamen. Alleen een kind kan dus legitimaris zijn bij het overlijden van een ouder.

In uitzonderlijke gevallen is het wel zo dat een kleinkind aanspraak kan maken op een legitieme portie. Dat is het geval als diegene die aanspraak zou kunnen maken op de legitieme portie van zijn of haar ouder al overlijdt voor diens ouder. Dan kan het kleinkind aanspraak maken op een legitieme portie uit de nalatenschap van zijn of haar grootouder.

Hoe kan ik aanspraak maken op mijn legitieme portie?

Als je aanspraak wilt maken op je legitieme portie, gaat dat als volgt:

Aanspraak op legitieme portie maken bij erfgenamen of executeur

Je kunt een vordering voor je legitieme indienen bij de erfgenamen van je ouders, die zijn opgenomen in het testament, of (als deze is aangesteld in je situatie) bij de executeur. Je kunt hierbij de hulp oproepen van een advocaat, of in sommige gevallen van een stukken goedkopere doe-het-zelf-notaris (klik hier voor meer informatie over hoe je een goedkope notaris vindt).

Binnen een redelijke termijn

Bij het opeisen van je legitieme portie is het belangrijk dat je dit binnen een redelijke termijn doet. Het kan niet zo zijn dan jij dertig jaar na het overlijden van je vader of moeder opeens aanspraak gaat maken op je legitieme portie, of dat je dit een paar uur na het overlijden doet. Een redelijke termijn voor het aanspraak maken op de legitieme portie is volgens de overheid na maximaal vijf jaar nadat jij wist dat een van je ouders was overleden, en zes maanden na het overlijden.

Als je geen erfgenaam bent van je ouders, heb je toch altijd recht op een bepaald geldbedrag uit de nalatenschap van je vader of moeder. Dat heeft de overheid bepaald om kinderen te beschermen en het heet de legitieme portie. Je legitieme portie is sinds 2003 de helft van de waarde van de erfenis in een geldbedrag. Elk kind mag aanspraak maken op de legitieme portie bij het overlijden van de eigen ouder, met uitzondering kan een kleinkind dit doen bij een opa of oma, als de eigen ouder is overleden voordat de grootouder kwam te overlijden. Je kunt aanspraak maken op je legitieme portie bij de erfgenamen of de executeur, en de legitieme portie is zes maanden na het overlijden van de ouder en maximaal na vijf jaar opeisbaar. Het is een lastig onderwerp, maar met bovenstaande informatie kun jij je vast redden met je legitieme portie!