Wat gebeurt er met schuld als je overlijdt

Een erfenis heeft altijd twee kanten: je verliest een dierbare, maar soms krijg je daar geld en/of dierbare spullen voor terug. Die antieke boekenkast waar je zoveel fijne jeugdherinneringen aan hebt bijvoorbeeld of het saldo op de spaarrekening van de overledene. Echter heeft niet iedereen een (klein) vermogen op de bankrekening staan op het moment van overlijden. De andere kant van het verhaal is natuurlijk ook mogelijk: schulden. Wat gebeurt er met schulden wanneer iemand overlijdt? Worden deze kwijt gescholden? Of erven de nabestaanden deze schuld(en)? Op deze – en nog meer – vragen geven we antwoord in onderstaand artikel.

Hoe werkt een erfenis precies?

Er zijn weinig dingen zeker in het leven, maar één ding staat altijd vast, al op het moment dat je geboren wordt: er komt een dag dat je zult sterven. Het is onvermijdelijk. Vaak zijn mensen hier terdege van bewust gedurende hun leven dat ze een testament opstellen. Een script voor wat er moet gebeuren als het moment daar is. Wie wat krijgt en wie met lege handen zal achterblijven. Vaak wordt er ook al een speciaal potje voor gemaakt, zodat er wat reserves over zijn om de begrafenis te bekostigen en nog iets over te kunnen laten voor het nageslacht.

Er is echter ook een grote groep mensen die hier niet bij stilstaat. Of niet bij wilt stil staan. In dat geval wordt er geen testament opgesteld en de Nederlandse wetgeving heeft een leidraad bedacht om te bepalen hoe de erfenis verdeeld gaat worden. In eerste instantie krijgt de eerste groep de erfenis van de overledene. Verwerpt deze de erfenis, dan maakt de daaropvolgende groep aanspraak op de erfenis. Dit gaat zo door tot er geen directe erfgenamen meer over zijn. De erfenis gaat in dat geval naar de Nederlandse Staat. De groepen zijn als volgt ingedeeld:

1. Echtgenoot/geregistreerd partner, kinderen
2. Ouders, broers en/of zussen
3. Grootouders
4. Overgrootouders
5. De Nederlandse Staat

Niet alleen de lusten. Ook de lasten erf je

Om maar direct antwoord te geven op de hamvraag van dit artikel: schulden zijn overdraagbaar. In geval van overlijden komen ze dus automatisch bij de erfgenamen terecht. Je krijgt dus niet alleen de lusten, maar zult ook zorg moeten dragen voor de lasten. Geen fijne gedachte, maar dat is nu eenmaal hoe de Nederlandse wetgeving werkt. Schulden die gemaakt zijn zullen vroeg of laat geïnd gaan worden. In eerste instantie doen schuldeisers dat altijd bij degene die de schuld heeft veroorzaakt, maar wanneer deze er niet meer is laten ze het er niet zomaar bij zitten en gaan ze achter de rechtmatige erfgenamen aan.

Dit kan voor vervelende situaties zorgen. Men praat tenslotte niet graag over schulden en als het nooit ter sprake is gekomen, kan het voor een verrassing zorgen bij de nabestaanden wanneer de persoon in kwestie overlijdt. Je zit al in een nare situatie, je rouwt om het verlies van een dierbare en dan komt er ook nog één of andere aasgier om geld bij je aankloppen. Niet iets waar je op zit te wachten natuurlijk als je net je partner, vader, moeder, opa, oma, broer, zus of (klein)kind bent verloren. Er is echter een oplossing om te voorkomen dat de nabestaanden opdraaien voor de kosten die de overledene heeft gemaakt. Of dit een goede oplossing is, is helemaal afhankelijk van je persoonlijke situatie.

Afstand doen van de erfenis

Alhoewel het misschien niet direct je eerste gedachte zou zijn: je kunt de erfenis verwerpen. Je doet dan afstand van de erfenis en ontvangt niets qua bezit en/of schulden van de overledene. Dit lijkt dé oplossing in geval van schulden, maar wees je er goed bewust van dat je een erfenis altijd definitief verwerpt en op NIETS aanspraak kunt maken. Dus niet die boekenkast waar je zulke fijne jeugdherinneringen aan hebt en ook niet een eventueel aanwezig kapitaal op de spaarrekening, een eventuele koopwoning of de aandelenportefeuille van de overledene. Het is alles of niets. Iets om goed rekening mee te houden als je van plan bent om de erfenis te verwerpen.

Het verwerpen van een erfenis gebeurt in de rechtbank. Je moet een officiële verklaring afleggen binnen 3 maanden na het overlijden van de dierbare. De kosten hiervoor bedragen € 114,- en zijn voor eigen rekening. Wanneer de eerste erfgenaam in rang de erfenis verwerpt, komt de erfenis automatisch bij de daaropvolgende groep te liggen. Als je als ouder de erfenis verwerpt en je hebt kinderen, besef je dan goed dat de schulden van je overleden partner in zijn geheel bij je kinderen terecht komen. In de regel wordt bij het overlijden de erfenis 50-50 verdeeld als er sprake is van kinderen en een partner die nog bij leven is. De overgebleven partner krijgt 50% van de bezittingen (en eventuele schulden), de kinderen verdelen de overige 50%. Uiteraard hebben zij ook de mogelijkheid om de erfenis te verwerpen, maar wees je er van bewust dat ze daarmee dus ook geen aanspraak meer maken op eventuele dierbare spullen die ze graag zouden willen hebben. Je legt dus feitelijk de problemen van jou en/of je overleden partner in de schoot van je nageslacht. Iets om goed over na te denken voordat je een definitieve keuze maakt. Gelukkig is ook daar weer een oplossing voor bedacht om te voorkomen dat je ondoordachte keuzes maakt: het beneficiair aanvaarden van de erfenis.

Beneficiair aanvaarden van de erfenis

Zoals gezegd willen nabestaanden nog wel eens voor onaangename verrassingen komen te staan wanneer een dierbare overlijdt en er nooit over de schuld is gesproken. Om te voorkomen dat je de verkeerde keuze maakt geeft de Nederlandse wetgeving je de mogelijkheid om onderzoek te doen naar de schulden. Je aanvaardt in dat geval de erfenis, maar krijgt de mogelijkheid om deze te verwerpen als blijkt dat de bezittingen van de overledene niet opwegen tegen de schulden die hij of zij achterlaat aan de erfgenamen. Officieel heet dit het beneficiair aanvaarden van de erfenis.

Ook dit dient plaats te vinden in de rechtbank binnen 3 maanden na het overlijden. Je hebt dus drie maanden de tijd om de kosten tegen de baten af te strepen. Wanneer één van de erfgenamen de erfenis beneficiair wilt aanvaarden wordt de gehele erfenis beneficiair afgewikkeld. In het geval van een erfenis waar minderjarigen bij zijn betrokken wordt de erfenis altijd beneficiair afgehandeld. Dit om te voorkomen dat minderjarige kinderen met een schuld opgescheept worden.

Studieschuld is de uitzondering op de regel

Een schuld die in principe altijd wordt kwijtgescholden in geval van overlijden is de welbekende studieschuld. Alle schulden die bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) open staan komen doorgaans te vervallen wanneer de persoon in kwestie overlijdt. Als nabestaande hoef je dus gelukkig nooit op te draaien voor de diploma’s die je dierbare ooit heeft behaald en daarvoor schulden heeft gemaakt bij de Nederlandse overheid.

Soms is het ook mogelijk om andere schulden kwijt te laten schelden wanneer iemand is overleden. Dit wordt echter per geval bekeken. Het is daarom raadzaam om te overleggen met een notaris voordat je alle zaken definitief afhandelt na het overlijden van een dierbare. Zo weet je zeker dat je de juiste keuzes maakt, want zoals je inmiddels wel duidelijk is, is je keuze rondom de erfenis altijd definitief. Óf je accepteert de volledige erfenis (de bezittingen en dus ook de eventuele schulden) óf je verwerpt hem in zijn geheel en kunt dus ook geen aanspraak maken op dierbare bezittingen zoals de reeds eerder aangehaalde boekenkast vol fijne jeugdherinneringen.

Dit artikel is geschreven door Tony Wassenaar

In 2018 gooide Tony het roer om. Hij leverde de sleutels van zijn appartement in Rotterdam in, verkocht al z’n overbodige spullen en vertrok met zijn omgebouwde Volkswagen camperbus om als digitale nomade de wereld te ontdekken. Sindsdien schrijft hij onderweg artikelen voor onder andere Dik.nl.