Wat zijn wilsrechten?

Wanneer een ouder op vrij jonge leeftijd komt te overlijden, dan is de kans aanwezig dat de partner opnieuw zal trouwen. Het is natuurlijk erg mooi om te zien dat het leven opnieuw wordt geleefd, maar voor de kinderen ligt dat soms iets anders. Vooral als het om de erfenis gaat. Die kan dan namelijk volledig naar de stiefouder gaan. Om ervoor te zorgen dat ook de kinderen gebruik kunnen maken van de erfenis van hun ouder, is het wilsrecht in het leven geroepen. In dit artikel leggen we alles uit over deze wettelijke manier om aanspraak te kunnen maken op een deel van de nalatenschap.

Wat zijn wilsrechten?

Wilsrechten zijn rechten die een kind heeft nadat één van de ouders is overleden en de nabestaande ouder hertrouwt met een nieuwe partner. Wanneer een ouder overlijdt, dan erft zowel de partner als een kind de nalatenschap van de overleden ouder. De nabestaande partner erft het vruchtgebruik, waar we het later in het artikel over hebben, en de kinderen het bloot-eigendom. Dat houdt in dat een kind de erfenis pas echt volledig ontvangt wanneer ook de laatste ouder komt te overlijden.

Maar die situatie is dus niet van toepassing wanneer er een nieuwe partner komt, die trouwt met de overgebleven ouder. Wanneer er een huwelijkse verbintenis plaatsvindt, vervalt na het overlijden van de laatste ouder het recht op de erfenis voor het kind. De stiefouder is namelijk met het huwelijk verbonden, waardoor de nalatenschap naar die nieuwe partner gaat. Als ook die stiefouder komt te vervallen, dan krijgt het kind helemaal niets meer van de erfenis van zijn ouders omdat de stiefouder geen familie is. De familie van de stiefouder kan dan aanspraak maken op de volledige erfenis.

Omdat de wetgever vond dat dit geen eerlijk proces is voor de nabestaande kinderen, is het wilsrecht in het leven geroepen. Dit is het recht om zich te herroepen op de wil van een overleden ouder en de nalatenschap die deze persoon heeft achtergelaten. Wanneer een kind zich beroeps op zijn wilsrechten, dan moet de erfenis van de eerst overleden ouder verdeeld worden zodat de kinderen hiervan kunnen profiteren.

Voorbeeld van wilsrecht

Een zoon heeft jarenlang met zijn vader in de garage aan een oldtimer gewerkt. Naast een praktisch vervoersmiddel heeft de auto een hoge emotionele waarde voor de zoon. Vervolgens komt zijn vader te overlijden. De zoon ontvangt dan niet direct het recht om de auto te gebruiken of toe te eigenen. Dat zou pas zijn wanneer zijn moeder komt te overlijden. Maar wanneer zijn moeder vervolgens hertrouwt en jaren na de bruiloft komt te overlijden, krijgt zijn stiefvader het recht om gebruik te maken van de auto. Zonder het toepassen van zijn wilsrecht zou de zoon hierdoor dus nooit eigenaar kunnen worden van de auto waar hij jarenlang herinneringen van heeft. Want wanneer zijn stiefvader zou overlijden, dan krijgen zijn kinderen de auto omdat de erfenis dan naar een andere familie gaat.

Wanneer kan wilsrecht uitgeoefend worden?

Wilsrecht kan niet overal en altijd uitgeoefend worden. Het is een officieel proces, waardoor de timing ook goed moet zijn om ervoor te zorgen dat het wilsrecht succesvol toegepast kan worden. Er zijn vier momenten wanneer het wilsrecht uitgeoefend kan worden.

• Wanneer de overgebleven ouder aangeeft dat hij opnieuw wil gaan trouwen of een geregistreerd partnerschap wil aangaan met een stiefouder.
• Wanneer de echtgenoot overlijdt, omdat op dit moment de nalatenschap van de eerst overleden ouder opeisbaar wordt.
• Wanneer de echtgenoot overlijdt, waardoor er een niet-opeisbare geldvordering op de stiefouder terecht komt.
• Wanneer de stiefouder overlijdt en het kind de vordering op de stiefouder kan toepassen.

Termijn bij toepassen wilsrecht
Het kan zijn dat de overgebleven ouder en de stiefouder graag zekerheid willen hebben over de nalatenschap van de overleden ouder. In dat geval hebben zij het recht om het kind een termijn te stellen waarbinnen het wilsrecht toegepast moet worden. Dit moet uiteraard een redelijke termijn zijn waarbinnen de nalatenschap kan worden geïnventariseerd. Vervolgens dient het kind binnen deze termijn het wilsrecht toe te passen. Lukt dat niet, of doet het kind dat niet, dan vervalt het wilsrecht en kan hier in het vervolg geen aanspraak meer op gemaakt worden.

Wilsrechten uitsluiten

Iedereen heeft in principe wilsrechten, omdat deze bij wet vastgelegd zijn. Wanneer er dus geen sprake is van uitsluitingen of aanpassingen, dan kan een kind dit recht uitoefenen. Wel kan de eerst overleden ouder een testament hebben opgesteld met een aparte clausule over de wilsrechten of andere aanpassingen. In dit geval zou een kind uitgesloten kunnen worden van een nalatenschap van deze ouder, waardoor de overgebleven ouder het alleenrecht heeft over de erfenis. Er kan door het kind dan wel gebruik worden gemaakt van het wilsrecht, maar het daadwerkelijk ontvangen van de nalatenschap is er dan niet bij.

Vruchtgebruik toepassen
Maar niet iedere uitsluiting in het testament is nadelig voor een kind. Wanneer de eerst overleden ouder bij leven al heeft nagedacht over de gevolgen als de echtgenoot opnieuw hertrouwt, kan ook hiervoor iets in het testament worden opgenomen. Het is namelijk zo dat er na het overlijden van een ouder sprake is van twee termen. Vruchtgebruik en bloot-eigendom. De overgebleven echtgenoot heeft recht op vruchtgebruik en bloot-eigendom en de kinderen ontvangen alleen het bloot-eigendom. Vruchtgebruik betekent dat deze persoon ook daadwerkelijk gebruik mag maken van de erfenis. Bijvoorbeeld een huis. Degene met het vruchtgebruik mag hier gebruik van maken, terwijl degene met bloot-eigendom alleen geld krijgt wanneer het huis verkocht zou worden.

Testament
De eerst overleden ouder kan dus een clausule in het testament opnemen waarin staat dat zijn partner geen recht heeft op vruchtgebruik of zelfs op bloot-eigendom. Dit gaat dan direct door het kind. Op deze manier kan zonder het wilsrecht bepaald worden dat het kind de nalatenschap ontvangt.

Wanneer er niets staat omschreven in het testament over vruchtgebruik, dan kan de (stief)ouder niet zomaar het geërfde huis verkopen zonder toestemming van de kinderen met het bloot-eigendom, maar andersom ook niet zolang de overgebleven ouder of stiefouder nog in leven is. Zij kunnen dus pas gebruik maken van de woning nadat alle ouders overleden zijn, omdat zij dan het vruchtgebruik verkrijgen.

Het is dus als eerst belangrijk om te kijken of er in het testament iets is geschreven over wilsrechten. Naast uitsluitingen kunnen er namelijk ook aanpassingen of zelfs toevoegingen gedaan worden aan dit recht. Alleen als er niets in het testament staat over de wilsrechten is de standaardprocedure van toepassing.

Minderjarig kind en wilsrechten

Het kan natuurlijk voorkomen dat er sprake is van een minderjarig kind. Het kan dan lastig zijn om gebruik te maken van de wilsrechten. In dat geval zal dan hulp ingeschakeld moeten worden. Dit kan door middel van een wettelijk vertegenwoordiger. Die moet, wanneer mogelijk, met het kind bespreken wat de wilsrechten zijn en spoedig aangeven of dit recht beoefend zal worden. Officieel moet de wettelijk vertegenwoordiger binnen drie maanden bij de Kantonrechter uitspreken of er het wilsrecht toegepast moet worden.

Geschillen bij wilsrechten

Het kan zijn dat er een geschil ontstaat bij het bepalen van de nalatenschap van de ouder. Is er bijvoorbeeld rond het overlijden een auto gekocht, dan kan de vraag ontstaan van wie die precies is. Is het door beide ouders gekocht en valt het onder de erfenis of is het door de nabestaande ouder gekocht en is het zijn eigendom. Wanneer er een geschil ontstaat tussen ouder en kind, dan kan dit kind eisen dat er bewijs wordt aangeleverd. De echtgenoot zal dan moeten bewijzen dat de auto, of iets anders waardevols is gekocht na het overlijden van de partner. Is dat het geval is de ouder volledig eigenaar, maar anders behoort dit goed ook toe aan de nalatenschap.

Dit wordt ook wel het wettelijk vermoeden genoemd. Er wordt van uitgegaan dat het vermogen behoort tot de overleden echtgenoot, waardoor ook het kind er recht op heeft. Het tegendeel moet dan door de echtgenoot worden bewezen.

Het toepassen van wilsrechten is dus niet zo eenvoudig. Vooral als er in het testament aanpassingen zijn gemaakt aan dit recht kan het inschakelen van een bekwame notaris handig zijn. Ben je op zoek naar een notaris en heb je een klein budget? Bekijk hier hoe je een goedkope notaris vindt. Wil je een goede notaris kiezen, bekijk dan ook waar je op moet letten als je notarissen wilt vergelijken.

Dit artikel is geschreven door Martijn Troch

Zelfstandig ondernemer bij Martijn Troch | Communicatie en Organisatie

LinkedIn