Welke samenlevingsvormen zijn er?

Wanneer je een duurzame relatie hebt en met elkaar gaat samenwonen is het vaak ook een logische keuze om daarvoor een bepaalde samenlevingsvorm te kiezen. Welke samenlevingsvormen zijn er allemaal en wat zijn de verschillen? Dat doen we in dit artikel uit de doeken, waarna we je ook enkele tips geven over hoe jullie zelf de beste samenlevingsvorm kunnen kiezen.

1. Samenwonen zonder iets vast te leggen

De eerste samenlevingsvorm is om gewoon samen te gaan wonen, zonder iets op papier te zetten. Je regelt onderling hoe je het huishouden en de financiële zaken runt. Wanneer je op die manier een gezamenlijke huishouding voert word je door de belastingdienst vaak wel als fiscale partners gezien, maar daarnaast is er weinig tot niets geregeld over jullie relatie.

Veel mensen wonen op die basis samen, vooral in hun jonge jaren en/of in het begin van de relatie. Nu het huwelijk niet meer de standaard is kan dat namelijk een mooie manier zijn om te ontdekken of je echt goed bij elkaar past. Wanneer je elkaar binnen de relatie meer zekerheid wilt geven is het echter een goed idee om een andere samenlevingsvorm te kiezen, eentje waarbij wel allerlei zaken omtrent de relatie op papier of bij wet zijn geregeld.

2. Huwelijk

Trouwen is nog altijd de populairste samenlevingsvorm. Voor veel mensen is hun trouwdag dan ook de feestelijkste en meest memorabele dag van hun leven. Je belooft elkaar op die speciale dag voor altijd bij te staan. Dat betekent samen genieten in goede tijden, maar in slechte tijden ook voor elkaar zorgen. Dat heeft op veel vlakken consequenties, die ook in de wet zijn vastgelegd. Door te trouwen zorg je dat al die regels direct op jullie van toepassing worden. In Nederland kunnen ook mensen van hetzelfde geslacht tegenwoordig in het huwelijksbootje stappen.

Beperkte gemeenschap van goederen

Wanneer je geen afspraken maakt over jullie bezittingen trouw je sinds 1 januari 2018 automatisch in beperkte gemeenschap van goederen. Dat betekent dat alles wat jullie opbouwen tijdens jullie huwelijk, zowel bezit als schulden, na een scheiding gelijk over beide partners wordt verdeeld. In tegenstelling tot eerder geldt dit niet voor alle bezittingen (en schulden) die jullie al voor het huwelijk hadden. Tot en met 31 december 2017 werd alles namelijk ‘op de grote hoop’ gegooid zodra je getrouwd was.

Huwelijkse voorwaarden

Je hoeft niet per se in beperkte gemeenschap van goederen te trouwen. Dat gebeurt namelijk alleen wanneer je geen nadere afspraken maakt. Doe je dat wel, dan heb je het over huwelijkse voorwaarden. Dit zijn afspraken over bezittingen en schulden die je maakt voordat je in het huwelijksbootje stapt. Het voordeel van deze huwelijkse voorwaarden is dat je bijvoorbeeld niet automatisch op hoeft te draaien voor schulden die je partner veroorzaakt.

Andere wetten en regels voor het huwelijk

Er zijn nog veel een aantal wettelijke bepalingen voor het huwelijk, waar je direct mee te maken krijgt zodra je in de echt bent verbonden:

• Mocht een van beide partners overlijden, dan krijgt de ander automatisch nabestaandenpensioen.
• Beide partners krijgen automatisch gezag over de kinderen die door geboorte of adoptie binnen het huwelijk komen.
• Tijdens een huwelijk ben je elkaars erfgenaam.
• Als een van jullie een bedrijf start tijdens het huwelijk, dan zijn beide partners aansprakelijk voor de eventuele schulden na een faillissement.
• Zodra je getrouwd bent word je automatisch elkaars fiscale partner voor de belastingdienst. Dat betekent dat je van bepaalde fiscale voordelen kunt profiteren, waardoor je netto minder belasting betaalt.
• Wanneer je uit elkaar gaat en een scheiding aan wilt vragen, om ook juridisch alle banden te verbreken, moet je hiervoor toestemming vragen aan een rechter.

Kerkelijk huwelijk

Wanneer je gaat trouwen is er onderscheid tussen een kerkelijk huwelijk en het huwelijk voor de burgerlijke stand. Trouwen in de rooms-katholieke kerk doe je voor altijd, want je trouwt altijd slechts een keer en blijft ook tot aan je dood verbonden aan je partner. Ook als je volgens de Nederlandse wet inmiddels alweer gescheiden bent blijf je in de ogen van het Vaticaan gewoon getrouwd. Een kerkelijk huwelijk vindt – uiteraard optioneel – plaats naast het trouwen voor de burgerlijke stand.

Scheiding van tafel en bed

Tot slot noemen we hier ook nog de scheiding van tafel en bed. Dat is iets wat alleen bij het huwelijk voorkomt en niet bij de andere samenlevingsvormen die we in dit artikel bespreken. Bij een scheiding van tafel en bed ga je uit elkaar, maar blijf je wel getrouwd. Daar kun je gezamenlijk voor kiezen, bijvoorbeeld omdat volledig scheiden financieel (nog) niet verstandig is, of doordat een scheiding niet wordt toegestaan door het geloof. Na minimaal 3 jaar kan het huwelijk alsnog worden ontbonden.

3. Geregistreerd partnerschap

Een geregistreerd partnerschap lijkt heel veel op een huwelijk. Het is een wettelijk vastgelegde samenlevingsvorm die is ontstaan als alternatief voor het huwelijk voor mensen van hetzelfde geslacht. Tegenwoordig mogen homoseksuele mannen en lesbische vrouwen ook met elkaar trouwen, maar het geregistreerd partnerschap is desondanks nog altijd populair.

Ook bij een geregistreerd partnerschap krijg je direct met allerlei wetten en regels te maken. Zo word je bijvoorbeeld automatisch elkaars fiscale partner. Sinds een wetswijziging in 2015 krijgen beide partners ook de zeggenschap over de eventuele kinderen. Voorheen moest de man een net geboren (of geadopteerd) kind eerst erkennen. Tegenwoordig hoeft dat dus niet meer, zelfs niet als de man zelf niet de biologische vader is.

Voor wat betreft het pensioen is de situatie vrijwel identiek aan partners die getrouwd zijn. Bij het overlijden van de een heeft de ander dus gewoon recht op een nabestaandenpensioen. Tot slot zijn beiden aansprakelijk voor schulden van de partner, bijvoorbeeld een zakelijke schuld wanneer diens eenmanszaak of V.O.F. failliet gaat. Dergelijke zaken (net zoals een erfenisverdeling) kun je overigens, net zoals bij het huwelijk, heel precies vastleggen in voorwaarden.

Verschillen geregistreerd partnerschap en huwelijk

Natuurlijk zijn er ook enkele verschillen tussen een geregistreerd partnerschap en trouwen. Een klein verschil is dat je bij een huwelijk elkaar officieel (en in bijzijn van een ambtenaar van de burgerlijke stand) het ja-woord moet geven. Ook wordt het geregistreerd partnerschap niet in alle landen ter wereld erkend. Daarnaast hoeft een geregistreerd partnerschap bij een relatiebreuk niet noodzakelijkerwijs door een rechter te worden ontbonden. Dat is alleen verplicht wanneer de partners nog het gezag hebben over minderjarige kinderen.

4. Samenlevingscontract

Het samenlevingscontract is een schriftelijke afspraak tussen twee mensen die een gezamenlijke huishouding met elkaar willen gaan voeren. Dit wordt in de volksmond ook wel samenwonen genoemd. Sommige mensen laten een samenlevingscontract opstellen omdat ze (nog) niet met elkaar willen trouwen, maar wel graag alles goed geregeld willen hebben. Anderen willen in het geheel niet trouwen, maar net zo goed wel zeker weten dat alle juridische zaken van het samenwonen in orde zijn.

In een samenlevingscontract kunnen allerlei zaken die met het samenleven te maken hebben aan bod komen. Er zijn geen officiële regels voor en in tegenstelling tot bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap krijg je niet automatisch met wettelijke regels en bepalingen te maken. Je kunt dus zelf bepalen wat er in het contract komt te staan, of wat juist niet. Zo kun je afspraken maken over jullie rechten en plichten tijdens het samenwonen, hoe spullen en geld verdeeld moeten worden na een eventuele relatiebreuk, enz. Een samenlevingscontract laat je wel altijd opstellen door een notaris zodat je zeker weet dat alles juridisch klopt.

Let op: wanneer je een LAT-relatie hebt is een samenlevingscontract helaas geen optie omdat je niet letterlijk met elkaar samenwoont.

Kinderen erkennen en ouderlijk gezag

Wanneer je als samenwonend stel met een samenlevingscontract een kind krijgt moet de man – in tegenstelling tot bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap – het kind erkennen. Alleen de moeder krijgt namelijk automatisch het gezag over de pasgeborene. Door het kind te erkennen wordt de man ook in juridische zin de vader en kan hij samen met de moeder het gezamenlijk gezag aanvragen bij de rechter. Dat brengt dus een vrij grote rompslomp met zich mee, waar je bij trouwen of als geregistreerde partners niet over na hoeft te denken.

Wanneer kies je een bepaalde samenlevingsvorm?

Welke samenlevingsvorm je kiest is niet puur en alleen een gevoelskwestie, want zoals je in dit artikel hebt kunnen lezen zijn er wel degelijk belangrijke verschillen tussen. Wanneer je beiden droomt van jullie perfecte trouwdag, dan is een huwelijk natuurlijk het beste voor jullie. Alle zaken zijn dan meteen netjes geregeld. Je moet wel nog zien overeen te komen wat er in de huwelijkse voorwaarden moet komen te staan, wanneer jullie daarvoor kiezen.

Zijn jullie niet heel romantisch ingesteld, maar willen jullie vooral de belangrijkste zaken voor wat jullie relatie betreft geregeld hebben (bijvoorbeeld voor het kopen van een huis)? Dan is een geregistreerd partnerschap ook een uitstekende keuze. Een geregistreerd partnerschap wordt dan ook door velen (waarschijnlijk terecht) als een wat zakelijkere optie beschouwd. Wat altijd goed is om te weten: op een later moment kun je alsnog van een geregistreerd partnerschap naar een huwelijk overstappen.

Gaat het jullie niet om de verbintenis, maar willen jullie vooral alle financiële en juridische zaken goed in orde hebben, dan is een samenlevingscontract juist weer een prima optie. Hou dan wel in het oog dat er tijdens jullie leven heel wat kan veranderen, waardoor de afspraken misschien niet actueel meer zijn.

Dit artikel is geschreven door Dik de Graaf

Fanatiek blogger voor Dik.nl en altijd op zoek naar diepgang. Bijt zich helemaal vast in een onderwerp om alles tot in de puntjes uit te zoeken. Gek op reizen, sporten en lezen.

Website